جان دیویسون راکفلر ، بنیان‌گذار شرکت استاندارد اویل و نخستین میلیاردر تاریخ آمریکا، یکی از چهره‌های ماندگار و بحث‌برانگیز در تاریخ سرمایه‌داری مدرن است. او در سال ۱۸۳۹ در ریچفورد نیویورک متولد شد و از همان کودکی تحت تأثیر تضادهای خانوادگی—پدری ماجراجو و مادری سخت‌کوش—به نظم مالی و مدیریت منابع علاقه‌مند شد.
ورود راکفلر به دنیای تجارت با حسابداری آغاز شد و خیلی زود به صنعت نفت کشیده شد؛ صنعتی نوپا که با هوشمندی و استراتژی‌های تهاجمی او، به تسلط مطلق استاندارد اویل تبدیل شد. تا پایان قرن نوزدهم، راکفلر بیش از ۹۰ درصد پالایش نفت آمریکا را در اختیار داشت. این انحصار، او را به ثروتمندترین فرد تاریخ معاصر بدل کرد، اما هم‌زمان موجی از انتقادها را نیز به همراه آورد. در سال ۱۹۱۱، دولت آمریکا شرکت او را به دلیل نقض قوانین ضدانحصار تجزیه کرد.
راکفلر در کنار قدرت اقتصادی، به فعالیت‌های خیریه نیز توجه داشت. او هیئت آموزش عمومی را تأسیس کرد و میلیاردها دلار برای توسعه مدارس و دانشگاه‌ها اختصاص داد. اما همین اقدامات آموزشی نیز محل بحث شد. منتقدان معتقد بودند مدل مدارس راکفلری بیشتر به تربیت نیروی کار مطیع شباهت داشت تا پرورش خلاقیت فردی. تأکید بر نظم، اطاعت و مهارت‌های پایه، به‌جای تفکر انتقادی، باعث شد برخی از متفکران آموزشی، میراث او را در حوزه آموزش زیر سؤال ببرند.
راکفلر در سال ۱۹۳۷ درگذشت، اما نام او همچنان در دو سوی طیف باقی مانده است: از یک‌سو نماد موفقیت اقتصادی و نبوغ تجاری، و از سوی دیگر، چهره‌ای که در شکل‌گیری نظام آموزشی مدرن و ساختارهای انحصاری، ردپایی عمیق و گاه جنجالی بر جای گذاشت. میراث راکفلر، همچنان موضوعی زنده در بحث‌های مربوط به سرمایه‌داری، آموزش و عدالت اجتماعی است.
